Metoda CHIP-OFF jest jedną z najbardziej zaawansowanych technik odzyskiwania danych, stosowaną głównie w przypadku poważnych uszkodzeń urządzeń pamięci, takich jak dyski SSD, smartfony, tablety czy pendrive lub karty pamięci. Metoda ta, w niektórych przypadkach, umożliwia również odzyskanie skasowanych danych z kart pamięci oraz pendrive i dysków SSD. 

Technika ta polega na fizycznym demontażu kości pamięci NAND z urządzenia (lub uzyskaniu dostępu do pinów technologicznych nośnika jak na zdjęciu), aby odczytać surową zawartość pamięci za pomocą specjalistycznych narzędzi. Proces ten wymaga precyzji, odpowiednich narzędzi i zaawansowanej wiedzy z zakresu elektroniki i technologii pamięci flash. Poniżej postaramy się bardziej szczegółowo opisać etapy procesu odzyskiwania danych CHIP-OFF.

Obecnie w Polsce jest około 10 specjalistów zajmujących się takim odzyskiwaniem danych a na świecie jest ich około 120. Niestety ze względu na ciągły rozwój technologii i wprowadzane zmiany przez producentów proces ten staje się coraz bardziej kosztowny i czasochłonny. W Polsce jednym z miejsc, w którym można uzyskać pomoc w takich sytuacjach jest Centrum Odzyskiwania Danych z Warszawy

1. Diagnoza urządzenia

Proces rozpoczyna się od dokładnej diagnozy urządzenia. Specjalista ocenia, czy uszkodzenie urządzenia uniemożliwia dostęp do danych innymi metodami, takimi jak naprawa elektroniki, wymiana kontrolera czy zastosowanie technik programowych. Metoda CHIP-OFF jest wybierana tylko wtedy, gdy inne metody zawodzą, ponieważ jest inwazyjna i nieodwracalna – po usunięciu układu pamięci urządzenie staje się trwale niezdatne do użytku.

2. Przygotowanie do demontażu kości pamięci

Przed przystąpieniem do usunięcia kości pamięci urządzenie jest starannie przygotowywane. Najpierw demontuje się obudowę, aby uzyskać dostęp do płyty głównej, na której znajduje się układ pamięci NAND. Podczas tego procesu należy zachować szczególną ostrożność, aby nie uszkodzić innych elementów. Następnie specjaliści lokalizują kość pamięci i zabezpieczają jej otoczenie przed potencjalnymi uszkodzeniami.

3. Demontaż układu pamięci NAND

Demontaż układu wymaga precyzyjnych narzędzi, takich jak stacje lutownicze, podgrzewacze IR (podczerwień) lub gorące powietrze. Kość pamięci jest przylutowana do płyty głównej, więc konieczne jest zastosowanie odpowiedniej temperatury, aby rozgrzać luty i umożliwić bezpieczne odłączenie układu. Proces ten wymaga doświadczenia i ostrożności, ponieważ zbyt wysoka temperatura może uszkodzić pamięć, a zbyt niska może uniemożliwić skuteczne odlutowanie.

4. Czyszczenie układu pamięci

Po odłączeniu kości pamięci NAND usuwa się pozostałości lutowia z jej styków za pomocą specjalistycznych narzędzi i środków chemicznych. Staranne oczyszczenie jest kluczowe, ponieważ wszelkie zabrudzenia mogą uniemożliwić prawidłowe podłączenie układu do czytnika. Na tym etapie specjalista dba również o zabezpieczenie układu przed uszkodzeniami elektrostatycznymi, które mogą wpłynąć na dane.

5. Odczyt danych z kości pamięci

Oczyszczony układ pamięci jest następnie podłączany do specjalistycznego programatora (czytnika pamięci NAND). Programator to urządzenie zaprojektowane do odczytu danych bezpośrednio z pamięci flash, niezależnie od kontrolera, który wcześniej odpowiadał za zarządzanie danymi. W tym etapie specjalista odczytuje zawartość surowych danych (tzw. raw data).

6. Analiza surowych danych

Dane odczytane z układu są zapisane w formie surowej, co oznacza, że są one rozproszone i zaszyfrowane zgodnie z logiką kontrolera pamięci. Zadaniem specjalisty jest teraz zrekonstruowanie tych danych w taki sposób, aby były one czytelne dla użytkownika. Proces ten obejmuje:

• Deszyfrowanie danych, jeśli zastosowano szyfrowanie.
• Składanie bloków danych, które w pamięci flash mogą być zapisane w sposób fragmentaryczny.
• Odzyskiwanie struktury plików i folderów za pomocą specjalistycznego oprogramowania.

Ten etap jest niezwykle wymagający i czasochłonny, ponieważ każda pamięć NAND może korzystać z innego układu logicznego, co oznacza, że technik musi dostosować swoje działania do konkretnego modelu układu.

7. Weryfikacja i zapis odzyskanych danych

Po zrekonstruowaniu danych specjalista dokonuje ich weryfikacji. Sprawdza, czy wszystkie pliki są kompletne i czy można je otworzyć. Odzyskane dane są następnie zapisywane na innym nośniku, takim jak dysk zewnętrzny, pendrive czy serwer.

8. Przygotowanie raportu dla klienta

Ostatnim krokiem jest sporządzenie raportu dla klienta, który zawiera szczegóły dotyczące przeprowadzonego procesu, listę odzyskanych plików oraz informacje o ewentualnych problemach, takich jak pliki uszkodzone czy niemożliwe do odzyskania.

Zalety i wady metody CHIP-OFF

Zalety:

• Możliwość odzyskania danych z uszkodzonych urządzeń, w których nie działa kontroler ani inne elementy elektroniczne.
• Brak zależności od stanu urządzenia – dane są odczytywane bezpośrednio z pamięci.
• Skuteczność w przypadku poważnych awarii fizycznych.

Wady:

• Inwazyjność – po usunięciu układu pamięci urządzenie nie nadaje się do dalszego użytku.
• Złożoność i czasochłonność – wymaga zaawansowanych narzędzi i umiejętności.
• Koszt – proces jest drogi, szczególnie w przypadku dużych urządzeń o skomplikowanej architekturze pamięci.

Metoda CHIP-OFF to technika odzyskiwania danych stosowana w sytuacjach krytycznych, gdy inne metody zawodzą. Choć wymaga dużych nakładów pracy i specjalistycznej wiedzy, pozwala na skuteczne odzyskiwanie danych w przypadkach, które jeszcze kilka lat temu uznawano za beznadziejne. To przykład, jak zaawansowane technologie umożliwiają przekraczanie granic w dziedzinie ochrony i odzyskiwania informacji.